Paginatitel

Well

Fossielen

Onder fossielen verstaat men alle resten en sporen van planten en dieren die geconserveerd zijn in de aardbodem. Hoewel dat vaak wordt gedacht, hoeven fossielen niet 'versteend' te zijn. Zeer veel fossielen zijn inderdaad niet versteend. Het is zelfs zo dat nauwelijks veranderde fossiele resten bekend zijn uit zeer oude gesteenten.

De wetenschap die fossielen bestudeert heet palentologie. Dit kennisgebied helpt bij het onderzoek naar de opeenvolging van gesteenten, een tak binnen de geologie die biostratigrafie genoemd wordt. Doordat overblijfselen van leven slechts fossiliseren onder specifieke omstandigheden is de fossiele informatie beperkt en per definitie "incompleet".

Soorten fossielen

Bij het woord fossiel denkt men vaak aan de botten van dinosauriërs of van mammoeten en het is inderdaad zo dat de harde delen van een organisme de grootste kans maken door fossilisatie geconserveerd te worden. Voor gewervelde dieren zijn dat de botten en vooral de tanden. De zachtere weefsels van het organisme blijven alleen in bijzondere gevallen bewaard en zijn daarom veel zeldzamer. Zachtere weefsels worden alleen dan bewaard als zij snel bedolven raken onder een laag die ze afschermt tegen iedere vorm van rot of vraat. Met alleen de harde delen is het soms moeilijk zich een goed beeld te vormen van het complete organisme. Een goed voorbeeld hiervan zijn de Conodonta, die lange tijd in grote aantallen werden gevonden maar alleen van hun tanden bekend waren. Pas toen ook een afdruk van de rest van het diertje gevonden werd, bleek dat het hier om primitieve vormen van de stam Chardata ging. Bij andere diergroepen zijn vaak andere harde delen, bijvoorbeeld: schelpen gefossiliseerd.

Er bestaan een aantal bijzondere vormen van fossilisatie. In barnsteen bijvoorbeeld worden soms complete insecten ingesloten gevonden omdat de hars waaruit de barnsteen ontstaan is een goede afsluiting tegen oxidatie vormt. Dat geldt op grotere schaal ook voor teerputten. In de buurt van de Amerikaanse stad Los Angeles is een goed voorbeeld daarvan in de La Brea teerputten. Van dieren die in de teerput gevangen raakten, bleven de botten vaak bijzonder goed bewaard. Bovendien trokken de vastzittende dieren vaak roofdieren aan die ook weer verstrikt raakten. Op deze manier werd tijdens het Pleistoceen een "bottenkerkhof" gevormd.

Naast botten worden ook andere sporen van leven gevonden, zoals pootafdrukken of graafgangen. Van deze zogenaamde sporenfossielen is het niet altijd mogelijk om vast te stellen van welk dier zij afkomstig zijn. Zij krijgen daarom vaak hun eigen toxonomische benaming.

Gidsfossielen

Veelal worden fossielen gebruikt om de ouderdom van de betreffende aardlaag te bepalen. De aldus gevonden datering kan dan gebruikt worden om de ouderdom van andere fossielen in desbetreffende of geassocieerde aardlagen te bepalen. Fossielen die gebruikt worden om aardlagen en andere fossielen te dateren worden gidsfossielen genoemd.